ÇALIŞAN SAĞLIĞINI KORUMAK İÇİN NELER YAPIYORUZ?

Yazan: Dr. İsmail Hakkı Serin & Oktay Coşkun

Tarih: 07/06/2022

Yapılan iş ile çalışan sağlığı arasındaki ilişkiyi M.Ö. 2700’e kadar götüren kayıtlar mevcut olsa da modern iş sağlığı bakış açısının, hastalara yaptığı işin sorulması gerektiğini ifade eden Dr. Bernardino Ramazzini (1633-1714) ile başladığı kabul edilir.

Ülkemizde iş sağlığı hizmetleri 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu ile 4857 sayılı iş kanunu şemsiyesi altında çok sayıda yönetmelik, genelge ve benzeri mevzuat esaslarına uygun olarak yürütülmektedir.

İş Sağlığının Amacı

İş sağlığında amaç basitçe çalışan ve iş uyumunu gözeterek, işyerinde ve işin yürütülmesi sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan, sağlığa zarar verebilecek koşullardan sakınmaktır. Bu amaçla; çalışanı, üretimi ve işletmeyi bir bütün olarak korumak hedeflenir.

İş sağlığı açısından nihai amaç; kazaları ve işle ilişkili hastalıkları engellemektir. İşle ilişkili hastalıklar denildiğinde ilk akla gelen kavram meslek hastalığı olsa da yapılan iş ile doğrudan ve inkâr edilemez bir ilişki ihtiyacı nedeniyle meslek hastalığı tanısının konulması her zaman kolay değildir. Ancak yasal sonuçları ve yükümlülükleri meslek hastalıkları kadar ağır olmasa da iş ile ilişkili her durum; işverene, çalışana ve iş sağlığı profesyonellerine sorumluluklar yüklemektedir.

Bu sorumlulukların yönetilmesi tarafların işbirliğini gerektirir. Çalışan ve işveren eğitimleri ile çalışma ortamında yürütülen çalışmalarla ilgili işbirliği sağlanmaya çalışılır. Bunun için öncelikle çalışma ortamında bulunan, işin yürütüm şartlarının getirdiği ve çalışanın riskleri değerlendirilir.

Ortam Ölçümleri Ne İşe yarar?

Yapılan ölçüm ve değerlendirmeler ile ortamda çalışan sağlığını tehdit edebilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve psikolojik riskler tespit edilir. Bunun için çalışma ortamında pek çok konuda ölçümler yapılır. Bu ölçümler; toz, gürültü, titreşim, aydınlık, ısı konusunda olabileceği gibi işin yürütüm şartları ile doğrudan ilişkili kimyasal veya biyolojik ajanlar ile ilgili de olabilir. Çalışma ortamında sağlığı tehdit edebilecek bir risk saptanırsa bertaraf edilir yani işin yürütüm şartları risksiz olanla değiştirilir, yapılamaz ise koruyucu donanımlar kullanılır ve belirli aralıklarla yapılan kontroller ile bu risklerin çalışan sağlığına bir zarar vermediğinden emin olunur.

Sağlık Gözetimler

Yapılan işin çalışan sağlığına etkisini takip etmeye yönelik yapılan çalışmalara sağlık gözetimi denmektedir. Sağlık gözetiminde çalışan sağlığının olumsuz yönde etkilenmediğini gözetlemek amaçlanmaktadır. Bu gözetime çalışanın işe başladığı sıradaki sağlık durumu tespit edilerek başlanır. İşe giriş muayenesi olarak adlandırılan bu işlemle hem çalışan sağlık durumunun yapılacak işe uygunluğundan emin olunur hem de ileride yapılacak aralıklı muayenelere esas teşkil edecek bir başlangıç yapılmış olur.

Periyodik Muayenelerin Önemi

İşin, işyerinin ve çalışanın sağlık durumunun gerekliliklerine uygun olarak 6 ay ile 5 yıl arasında değişen sürelerde yapılacak aralıklı muayeneler sırasında çalışanın işyeri kaynaklı sağlık sorunlarının ortaya çıkmadığına emin olunur. Aralıklı muayenelerin süreleri yapılan işe, işyerinin tehlike sınıfına, yapılan ölçümlerde ortamda kimyasal madde görülüp görülmediğine ve çalışanın sağlık durumuna göre değişmektedir.

Sağlık gözetimi sırasında hangi tetkiklerin yaptırılması gerektiği bir başka merak konusudur. Bazı testler (Akciğer grafisi, solunum fonksiyon testi, kan testleri, odiometrik ölçümler vb.) kamu otoritesi tarafından ismen belirtilmiştir. Bazı testler de özellikle tehlikeli iş kollarında ortamda bulunan kimyasal ajanların çalışanda araştırılması amacıyla işin yürütüm şartlarına bağlı olarak değişmektedir. Ancak esas olanın yapılan muayeneler olduğu, yapılacak testlerin çalışan ve işin yürütüm şartlarının değerlendirilmesi sonucu işyeri hekimi tarafından belirlenmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Bu çalışmalar, bir yandan çalışanı işle ilişkili hastalıklardan korumak amacıyla yürütülürken bir yandan da yürütülen işlemlerle ilgili detaylı kayıtlar tutulmaktadır. Bu kayıtlarla ileride ortaya çıkması muhtemel hukuki anlaşmazlıkların oluşması halinde sorumlulukların ne kadarının yerine getirildiğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. İşle ilişkili sağlık sorunlarının ortaya çıkması halinde çalışan refahını sağlamak amacıyla kamu kaynaklarından yapılan harcamaların sorumlulara yansıtılmasında tüm bu kayıtlar yok gösterici olmaktadır. Bu nedenle kayıtlar uzun süre saklanır. Bu süre kimi zaman 40 yılı aşkın olabilmektedir. Aynı zamanda bu kayıtlar çalışan sağlığında ortaya çıkacak değişiklikleri zaman içerisinde fark edebilmek için önemli göstergelerdir. Sağlık sorunları ile iş arasında yasal sorumluluklar ekseninde kurulması gereken ilişki iş ilişkisinin bitmesine rağmen uzun yıllar sürebilmektedir. Sağlık sorunlarının iş ile ilişkisini ve meslek hastalığı olarak kabul edilmesini ispatlamak için de bu kayıtlar elzemdir.

Tüm bu çabalar çalışan sağlığını korumak için yapılmaktadır. Ancak arzu edilen faydanın sağlanabilmesi için; işveren, çalışan, kamu otoritesi ve iş sağlığı profesyonellerinin işbirliği en önemli basamağı oluşturmaktadır. Çünkü çalışmak her bireyin hakkı ve sorumluluğudur.

İş Güvenliği Şakaya Gelmez
Gözünüz arkada kalmasın istiyorsanız, siz de Türkiye'nin en başarılı OSGB'siyle çalışın.